Aanpassingsvermogen, wendbaarheid, flexibiliteit. Het zijn termen die we voorheen niet automatisch met de zorgsector associeerden. Tijdens COVID-19 trokken de ziekenhuizen echter alle registers open. Met organisatiedeskundige Mieke Van Gramberen bekijken we wat we kunnen leren uit de wendbaarheid van de zorgsector.
Mieke Van Gramberen is organisatiedeskundige en bestuurder bij Zorg Leuven en het regionaal ziekenhuis Sint-Trudo. Van zo dicht bij het hart van de crisis observeerde ze hoe zorgorganisaties een indrukwekkende slagkracht aan de dag leggen. “Als een ziekenhuis zijn capaciteit op intensieve zorg met de helft doet toenemen, dan kan dat enkel door drastische keuzes: niet essentiële zorg stoppen, alle capaciteit herleiden naar de COVID-19-afdeling, teams opnieuw samenstellen, specialisten die andere opdrachten krijgen,… Ik vind het een enorme kracht.” Ze hoopt dat de kracht overeind blijft in hoe de zorgsector zich morgen organiseert. Maar zijn de lessen ook toepasbaar buiten de muren van ziekenhuizen en woonzorgcentra. We bekijken zes handvaten van dichtbij.
vergeet het SNIF-syndroom (‘Staat Niet In mijn Functieomschrijving’)
Het ‘SNIF’-syndroom is zeker niet typisch aan de zorg. Je vindt het terug in alle sectoren. Door de reglementering van zorgberoepen is het zeker ook aanwezig in de zorg, maar tijdens de crisis zag Mieke Van Gramberen een grote bereidheid vanuit de specialisaties om te komen helpen op de werkvloer. “Voor andere sectoren kan het nuttig zijn om die reflex op te pikken”, zegt ze.
Het gaat om de bereidheid van elkeen om, los van een specialisatie en met een grotere polyvalentie, met beide voeten in je sector te staan. Het zou fijn zijn mocht dat ook na de crisis ook wat meer tot de dagdagelijkse aanpak behoren.
(onder)steun organische samenwerkingen
Grote thuiszorgorganisaties die de handen in elkaar sloegen, ziekenhuishygiënisten die ter beschikking werden gesteld aan huisartsen, woonzorgcentra, scholen,… of SWAT-teams vanuit ziekenhuizen ondersteunden het testen bij de woonzorgcentra. De coronacrisis toonde hoe in de zorgsector veel concrete samenwerkingen tot stand kwamen. Kan dat overal en gaat dat zomaar vanzelf? Mieke Van Gramberen wijst er op dat wat structuur toch nuttig kan zijn? “De vele samenwerkingen ontstonden puur op basis van bereidheid en urgentie op regionaal niveau”, zegt ze. “Mensen sprongen in het gat met een soort van vrijbuitersmentaliteit. Dat is mooi, maar we moeten hieruit leren dat er basisafspraken nodig zijn. In het geval van de zorg zag je bijvoorbeeld de behoefte aan noodplannen op regionaal niveau om die samenwerkingen te ondersteunen.”
werk vanuit visie
Het beschikken over een heldere visie geeft houvast aan wat je als organisatie onderneemt. De voorbije jaren namen al heel wat bedrijven het initiatief om hun visie op scherp te zetten. In woelige tijden wordt het een ankerpunten waarnaar je als organisatie kan terugkeren, observeerde Mieke Van Gramberen. “Een aantal woon- en zorgcentra die een uitgesproken visie hadden, zoals het creëren van nabijheid bij bewoners, het realiseren van een thuisgevoel,… hebben ervaren dat dit ook helpt tijdens een crisis. Het helpt om operationele en praktische beslissingen te nemen. Ik zag bijvoorbeeld zorgcentra die vanuit hun visie niet aarzelden om kleine teams nog verder te ontdubbelen om zo veiligheid, maar ook een grotere nabijheid te creëren. Pas wanneer je weet welke zorg je wil verlenen kan je doordachte keuzes maken in de manier waarop je de organisatie inricht.”
werk met kleinere eenheden
‘Small is beautiful’ en ‘kleinschaligheid wordt de maat der dingen’. Het zijn statements die de voorbije weken meermaals de kop opstaken bij het nadenken over de bedrijfsorganisatie van morgen. “Dat zoeken naar kleinere eenheden kan ook na de COVID-19-periode een vastere waarde worden en niet enkel omdat het je toelaat om je bubbel kleiner te houden”, zegt Mieke Van Gramberen. “De zorgsector bewees tijdens de crisis dat je op die manier als organisatie bijvoorbeeld de mogelijkheid kan creëren om rond verzorgers en bewoners een warme en meer persoonlijke band te laten opbouwen. Ik hoop dat we het werken met kleinere eenheden zullen meenemen in de periode na de crisis. Kleinschalig organiseren heeft zowel vanuit kwaliteit en kwaliteit van de arbeid voordelen.”
verlies de emotionele belasting niet uit het oog
at zorgmedewerkers meemaken - zeker tijdens deze pandemie - kan best heel heftig zijn. Het maakte duidelijk dat mensen in veiligheid hun verhaal, hun angsten of frustraties moeten kwijtkunnen. Volgens Mieke Van Gramberen ligt de sleutels bij hoe je als organisatie teams creëert. “Door te werken in teams kan je, ook in tijden van crisis, een zekere geborgenheid creëren. Een ontmoetingsplaats waar mensen ook hun verhaal kwijt kunnen. Teams zijn ook veilige havens om te werken rond de bouwstenen van wat mensen energie geeft. Zeg maar het ABC van werk: autonomie, betrokkenheid en competentie. Als je het laatste neemt: als mensen zich niet competent voelen dan gaat het mis. Dat neemt enorm veel energie weg. Er ontstaat onrust en onzekerheid.”
aanvaard een ander leiderschap
Een laatste opvallende crisisles: als je bedrijf onder druk komt kan een ander type leiderschap nodig zijn. “Sommige directieleden van woonzorgcentra hebben geworsteld omdat ze directiever uit de hoek moesten komen”, zag Mieke Van Gramberen.
Er was niet altijd ruimte voor een brede consultatie rond bijvoorbeeld de samenstelling van de nieuwe afdelingen. Ze moesten snel en daadkrachtig beslissingen nemen. Ze voelden zich daar soms wat onwennig bij.
Ze ziet het als een onderdeel van leiderschap in tijden van crisis. “Door letterlijk veel op de werkvloer rond te wandelen en dagelijks overleg te hebben met de coördinatoren zijn deze directeurs erin geslaagd om iedereen mee te hebben. En de brede vormen van consultatie waarbij veel tijd en ruimte wordt genomen voor dialoog met alle medewerkers, die komt na de crisis wel terug.”
Heb je nood aan een gesprek over hoe jouw personeelsbezetting efficiënter kan georganiseerd worden? Pieker je over hoe jouw organisatie blijft werken als jouw verpleegkundigen en zorgkundigen straks hun vakantie opnemen tijdens de zomermaanden? Neem contact op! We werken samen een oplossing uit!